Οι τρεις τύποι της Καμπαλά

Οι τρεις τύποι της Καμπαλά

Είναι βασικό να συνειδητοποιήσει κανείς πως η Καμπαλά έχει να κάνει περισσότερο με το "χάσιμο" του εαυτού μας παρά με την "εύρεσή" του, με άλλα λόγια, με το να γίνει κανείς περισσότερο αλλο-κεντρικός και λιγότερο εγωκεντρικός. Η καθεαυτού μετάφραση της λέξης Καμπαλά είναι "αυτό που λαμβάνεται/αυτό που γίνεται αποδεκτό". Για να λάβει κανείς θα πρέπει να είναι σε θέση να λάβει. Θα πρέπει να ανοίξει τον εαυτό του δημιουργώντας έτσι ένα "δοχείο" (κάνοντας χώρο) το οποίο θα μπορεί να απορροφά και να δέχεται αυτό που επιθυμεί να κατανοεί, και κατά αυτόν τον τρόπο να γίνεται μέρος της Καμπαλά. Κατά συνέπεια, αναπτύσσει κανείς έναν υψηλότερης διάστασης εαυτό. Βλέπει την πνευματική διάσταση στα πλαίσια της υλικής υπόστασης, και εγείρει την ευαισθησία του σε σημείο που συνειδητοποιεί την πραγματικότητα με τελείως διαφορετικό τρόπο – διαισθανόμενος τη Θεϊκή παρουσία σε όλες τις πτυχές και της διαστάσεις της δημιουργίας.

Η Καμπαλά χωρίζεται σε τρεις τύπους: το θεωρητικό, το οποίο

ασχολείται κυρίως με την εσωτερική διάσταση της πραγματικότητας: τους πνευματικούς κόσμους, τις ψυχές, τους αγγέλους και άλλα παρόμοια θέματα. Τον υπερβατικό διαλογισμό (meditative) τύπο. Διαμέσω της μελέτης αυτού του τύπου της Καμπαλά, εκπαιδεύεται κανείς και φτάνει σε ανώτερα στοχαστικά (meditative) επιπέδα συνειδητότητας και επίγνωσης, και ίσως, και τη δυνατότητα προφητείας, με τη χρήση των διαφόρων ονομάτων του Θε-ού, τον συνδυασμό και τις παραλλαγές γραμμάτων κτλ. Ο τρίτος τύπος της Καμπαλά είναι ο μαγικός, που έχει να κάνει με την μετατροπή και την επιρροή στη ροής της φύσης. Και σε αυτόν τον τύπο γίνεται η χρήση των διαφόρων ονομάτων του Θε-ού, η απαγγελία ξορκιών, φυλαχτών, μαγικών σφραγίδων, καθώς και άλλων διαφόρων μυστικιστικών ασκήσεων.

 

Το μεγαλύτερο μέρος των πιο σημαντικών κειμένων του μαγικού τύπου της Καμπαλά δεν έχουν εκδοθεί ποτέ, και ίσως για το καλύτερο. Παρά το γεγονός πως είναι ιδιαίτερα δύσκολο να τα μάθει κανείς άπταιστα, ακόμη και όταν κανείς τα γνωρίζει καλά, μερικές φορές η χρήση και εφαρμογή αυτού του τύπου της Καμπαλά είναι επικίνδυνη. Πολλοί από τους πρώτους Καμπαλιστές θεώρησαν αυτού του είδους την Καμπαλά ως επικίνδυνη. Ο Ραββίνος Γιοσέφ Ντε Λα Ρέινα (1418 - 1472) ήταν ένας από τους μεγαλύτερους δασκάλους της μαγικής Καμπαλά. Εξιστορείται πως με τις πνευματικές του δυνάμεις προσπάθησε να επιφέρει την τελευταία λύτρωση, και καθώς απέτυχε βλάφτηκε πνευματικά. Μερικοί αναφέρουν πως αυτοκτόνησε, άλλοι λένε πως έγινε ριζικός αποστάτης. Άλλοι λένε πως τρελάθηκε. Πολλοί από τους Καμπαλιστές των επόμενων γενεών θεώρησαν τις ενέργειές του ως προειδοποίηση και σημάδι κατά της εφαρμογής υπερβατικής και μαγικής Καμπαλά. Από τότε, όλα τα μαγικά στοιχεία της Καμπαλά, για κάθε σκοπό και λόγο, αφανίστηκαν και η γνώση τους έχει τελείως ξεχαστεί.

Ο υπερβατικός (meditative) διαλογισμός, ο δεύτερος τύπος της Καμπαλά, δεν ήταν ποτέ ιδιαίτερα διαδεδομένος. Ένας από τους μεγαλύτερους υποστηρικτές της Καμπαλά αυτού του τύπου ήταν ο Ραββίνος Αβραάμ Αμπουλάφια (1240-1296). Στη σχολή μυστικισμού, της οποίας ήταν επικεφαλής, το κύριο ενδιαφέρον ήταν εστιασμένο στην επίτευξη της δυνατότητας υπερβατικού διαλογισμού ανωτέρου επιπέδου. Ο ίδιος πίστευε, πως με αυτή τη μέθοδο μπορεί κάποιος να φτάσει σε επίπεδο προφητείας, κάνοντας χρήση γραπτής μάντρας – αντί για τη συνήθη χρήση προφορικής ή οπτικής μάντρας, γράφοντας μια λέξη κατ' επανάληψη, με διαφορετικό τρόπο, αλλάζοντας τη αλληλουχία και τη διάταξη της λέξης με κάθε δυνατό τρόπο: συνδυάζοντας ή διαχωρίζοντας τα γράμματα, σχηματίζοντας νέες μορφές γραμμάτων, ομαδοποιώντας ή συνδυάζοντάς τα με άλλες ομάδες γραμμάτων κτλ. Αυτό γινόταν μέχρις ότου κάποιος κατορθώσει ένα πιο ψηλό επίπεδο συνειδητότητας (consciousness).

Παρότι ο Αμπουλάφια ήταν πολυγραφότατος συγγραφέας, με περισσότερα από σαράντα βιβλία, τα περισσότερα έργα του δεν δημοσιεύτηκαν ποτέ. Πράγματι, κατά τη διάρκεια της ζωής του, πολλοί από τους άλλους μεγάλους Καμπαλιστές ήταν εναντίον του και εναντίον της διδασκαλίας του. Για αυτόν το λόγο ο τύπος της Καμπαλά που ασχολείται με την επίτευξη υπερβατικού λογισμού δεν επικράτησε καθόλου, παρότι αρκετοί Καμπαλιστές, ιδιαίτερα εκείνων που ζούσαν στην πόλη Τσφατ κατά τον 16^ο αιώνα, την εφάρμοζαν και χρησιμοποιούσαν αυτά τα κείμενά ως μέσο επίτευξης υψηλότερων επιπέδων επίγνωσης, συναίσθησης και συνειδητότητας.

Αυτό που παρέμεινε σήμερα είναι μόνο η θεωρητική διάσταση της Καμπαλά. Το μεγαλύτερο μέρος της Καμπαλά που διαρκώς αναπαράγεται ανήκει στον θεωρητικό τύπο, με κύριο έργο του, το ιερό Ζό'αρ (Zohar), ένα βιβλίο με τις διδασκαλίες του, από το δεύτερο αιώνα, Ταλμουδικού Μυστικιστή Ραμπί Σσιμόν Μπαρ Γιοχάι, το οποίο μεταδόθηκε από γενεά σε γενεά μέχρι το 13 αιώνα, όταν τυπώθηκε από τον Καμπαλιστή Ραμπί Μοσσέ Ντε Λεόν.

Τα τρία στάδια της ανάπτυξης του θεωρητικού τύπου της Καμπαλά

Η θεωρητική διάσταση της Καμπαλά είναι αυτή που αναπτύχθηκε σταδιακά με το διάβα του χρόνου. Για πρακτικούς λόγους, η παράδοση αυτού του τύπου της Καμπαλά μπορεί να χωριστεί σε τρία στάδια. Το πρώτο στάδιο, η εποχή που εκδόθηκε το Ζό'αρ. Οι μυστικιστές αυτής της εποχή, καθώς επίσης και οι μυστικιστές της επόμενης γενεάς εφάρμοζαν αυτά τα διδάγματα.Το δεύτερο στάδιο, κατά τη διάρκεια του 16^ου αιώνα, με τους μυστικιστές που ζούσαν τότε στην πόλη του Τσφατ. Αυτή η συγκεκριμένη περίοδος της ιστορίας είναι γνωστή ως εποχή της μεγάλης Καμπαλιστικής αναγέννησης. Μεγάλος ηγέτης αυτής της αναγέννησης ήταν ο Ραββίνος Μοσσέ Κορντοβέρο, γνωστός για τη βαθυστόχαστο και συστηματικό τρόπο διδασκαλίας του, ο επικαλούμενος Ραμάκ (1522-1570), και ειδικότερα ο Ραββίνος Γιτσχάκ Λούρια, (1534-1572), ο γνωστός με την επωνυμία Αρί-Ζαλ, ευλογημένη η μνήμη του! Και τέλος, το τρίτο στάδιο επήλθε με τη γέννηση του Ραββίνου Γισραέλ Μπεν Ελιέζερ, (1698-1760), του γνωστού με την επωνυμία Μπάαλ Σσεμ Τοβ – σε μετάφραση "Κάτοχος του Καλού Ονόματος", τον ιδρυτή του Χασιδικού κινήματος, το οποίο με άμεσο ή έμμεσο τρόπο επηρέασε και κατεύθυνε τα υπόλοιπα κινήματα μυστικισμού μέχρι σήμερα.

Ρίχνοντας κανείς μια γρήγορη ματιά στα κείμενα του θεωρητικού τύπου της Καμπαλά με άλλα λόγια, ο αρχάριος, τη θεωρεί ως κείμενο γεμάτο φαντασία, παράξενα περιστατικά και περίεργες μεταφορές, πλασματικά μυθικά τοπία, στερούμενα κάθε λογικής και σχέσης με την πραγματικότητα. Διαβάζοντας κανείς το κύριο έργο αυτού του τύπου της Καμπαλά, το Ζό'αρ, μένει κανείς κατάπληκτος με την ζωηρή φαντασία του συγγραφέα, αλλά τίποτε παραπάνω. Για τον αρχάριο, το Ζό’αρ δεν είναι τίποτε παραπάνω από ένα βιβλίο φαντασίας. Ο γνωστός Καμπαλιστής Δάσκαλος, ο επικαλούμενος Τσαντίκ από το Ζίτσαβ, περιγράφει τα τρία στάδια της ανάπτυξης της Καμπαλά, θεωρητικού τύπου, με τον παρακάτω αλληγορικό τρόπο.

Την εποχή που τα ταξίδια ήταν επικίνδυνα και ο περισσότερος κόσμος δεν έβγαινε ποτέ από τα σύνορα του μικρού χωριού, κάποιος ταξίδευσε σε χώρα μακρινή. Όταν επέστρεψε, μάζεψε όλους τους χωρικούς και με ενθουσιασμό τους αφηγήθηκε τις μεγάλες περιπέτειες του ταξιδιού του. Τους περιέγραψε ένα πουλί που είδε, σε αυτή τη μακρινή χώρα, με «ξεχωριστά» χαρακτηριστικά. Το πουλί είχε πρόσωπο ανθρώπου και τα πόδια του ήταν πόδια τζιράφας. Οι χωριάτες τον κορόιδεψαν και θεώρησαν την ιστορία του προϊόν της φαντασίας του. Εμπνευσμένος από τις περιπέτειες και τις ιστορίες του, ένας συγχωριανός του αποφάσισε να κάνει το ίδιο ταξίδι για να δει τον κόσμο με τα μάτια του. Μετά από χρόνια επέστρεψε και ο δεύτερος στο χωριό του. ΄Οπως και ο πρώτος, έτσι και ο δεύτερος, μάζεψε τους κατοίκους του χωριού και τους αφηγήθηκε και αυτός τις περιπέτειές του. Τους μίλησε και ο ίδιος για αυτό το φανταστικό πουλί. Η περιγραφή του όμως ήταν λίγο διαφορετική. Το πρόσωπο του πουλιού δεν ήταν όντως πρόσωπο ανθρώπου, παρά τη φαινομενική ομοιότητά του, και τα πόδια του ήταν μακρυά και λεπτά, και όντως θύμιζαν πόδια τζιράφας, παρότι με βεβαιότητα δεν ήταν πόδια τζιράφας. Ακούγοντας την ιστορία του δεύτερου ταξιδιώτη, οι γνώμες των χωρικών διαχωρίστηκαν. Μερικοί από αυτούς θεώρησαν την ιστορία του δεύτερου ταξιδιώτη πιο πειστική σε σύγκριση με την ιστορία του πρώτου ταξιδιώτη. Παρόλα αυτά, πολλοί από τους χωριάτες παρέμειναν σκεπτικοί και θεώρησαν την ιστορία του εξωπραγματική.

Ένας από τους χωρικούς αποφάσισε να φέρει τέλος στο θέμα και αποφάσισε να κάνει και αυτός αυτό το δύσκολο ταξίδι. Με την επιστροφή του, συγκέντρωσε και ο ίδιος τους χωρικούς και θριαμβευτικά ανακήρυξε πως το ζήτημα είχε πλέον επιλυθεί! Έβαλε το χέρι του στη μεγάλη τσάντα του και έβγαλε από μέσα αυτό το παράξενο και συνάμα φανταστικό πουλί. Αυτή τη φορά δεν παρέμεινε κανείς πλέον σκεπτικός.

Ο συγγραφέας του Ζό’αρ, το κύριο έργο του Καμπαλιστικού λογισμού, ο Ραμπί Σσιμόν Μπαρ Γιοχάι, ήταν ο πρώτος που περιέγραψε την Θεϊκή «παρουσία» και τη σχέση μας με το Εϊν Σόφ (το άπειρο). Στο Ζό’αρ, βρίσκει κανείς παράξενες και φανταστικές αφηγήσεις, μυθικά και μυστικιστικά σχήματα και διαγράμματα και εικόνες, που με δυσκολία μπορεί κανείς να πιστέψει. Το 16^ο αιώνα, στην πόλη του Τσφατ, την πόλη των μυστικιστών, η Καμπαλά άρχισε να παίρνει μια πιο λεπτομερή και αναλυτική μορφή. Σχέδια και σχήματα, καθώς επίσης και συστηματικοί τρόποι σκέψης άρχισαν να εμφανίζονται στα Καμπαλιστικά έντυπα. Τέλος, με τη γέννηση του Χασιδικού κινήματος, η Καμπαλά άρχισε να πληρεί στο μέγιστο την "προοπτική και το ρόλο" της. Ο Χασιδισμός –η Χασιντούτ (στα εβραϊκά), είναι το μυστικιστικό κίνημα που ιδρύθηκε από τον Ραββίνο Γισραέλ Μπεν Ελιέζερ, τον αποκαλούμενο Μπάαλ Σσεμ Τοβ, ο οποίος έφερε την εντύπωση και την έννοια του Δημιουργού στην πραγματικότητα της καθημερινής ζωής. Αυτές οι μυστικιστικές έννοιες σταμάτησαν να θεωρούνται πλέον απόμακρες, υπερβολικές και εξωπραγματικές, και έγιναν αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής ζωής, και επηρεάζουν κάθε διάσταση της δημιουργίας.

Το Καμπαλιστικό ταξείδι επιστρέφει στο σημείο εκκίνησης.

Ο σκοπός της Καμπαλά πλέον παρεξηγημένος. Σύμφωνα με συνήθη και λανθασμένη αντίληψη, η μελέτη της Καμπαλά παρέχει σε κάποιον ιδιαίτερες ψυχικές ικανότητες, ίσως μαντικές ικανότητες ή τη δυνατότητα να κάνει θαύματα ή άλλες απόκοσμες ενέργειες. Τα παραπάνω αποτελούν σαφή παρερμηνεία, διότι ο θεμελιώδης στόχος, που απορρέει από την μελέτη της Καμπαλά, έχει να κάνει με τον εκλεπτισμό την τελειοποίηση της προσωπικότητας του ατόμου. Η Καμπαλά παρέχει σε όσους πραγματικά θέλουν να λάβουν, τη δυνατότητα εξέλιξης και ανάπτυξης του εαυτού τους σε πιο ανεπτυγμένο και πιο υπερβατικό επίπεδο, εναρμονισμένο ως προς το υπόσταση, την ουσία και τις ρίζες της ψυχής τους.

Η επιστροφή, στο τέλος του ταξειδιού, στον κόσμο του εδώ-και-τώρα,αποτελεί κριτήριο του αυθεντικού Καμπαλιστικού ταξειδιού. Στο Ταλμούδ αναφέρεται η ιστορία τεσσάρων σοφών που μπήκαν σε μυστικιστικό οπωρώνα (mystical orchard) όπου βίωσαν μια υπερβατική εμπειρία. Ο Μπεν Αζάι ατενίζοντας έντονα εντός πέθανε. Ο Μπεν Ζομά ατενίζοντας έντονα μέσα στον οπωρώνα τρελάθηκε. Ο Άχερ (που σημαίνει ο άλλος)(που ονομαζόταν Ελίσσα Μπεν Αβούγια) έγινε αιρετικός. Ο Ραμπί Ακίβα μπήκε και βγήκε σώος και αβλαβής. Ο οπωρώνας αποτελεί σύμβολο του ανώτερου πνευματικού κόσμου. Ο Ραμπί Ακίβα ήταν ο μόνος από αυτούς τους τέσσερις μεγάλους σοφούς, που κατάφερε να μπει και να βγεί στον οπωρώνα του μυστικισμού χωρίς να φοβηθεί. Από την αρχή ήταν άνθρωπος με εξαιρετικό πνευματικό παράστημα, ένας αληθινός και πλέον ισορροπημένος δάσκαλος, που συνειδητοποιούσε πως ο στόχος του ταξειδιού δεν είναι να ταυτιστεί κανείς με το φως και να μην επιστρέψει στα εγκόσμια, σε υλιστικό επίπεδο, όπως συνέβη στον Μπεν Αζάι, ή σε πνευματικό επίπεδο, όπως συνέβη στον Μπεν Ζομά. Ούτε με το να νιώσει κανείς προσωπική απελευθέρωση ή έκσταση, αλλά να πάει και να επιστρέψει στη εγκόσμια ζωή, με την πρέπουσα σοφία που υπηρετεί τη ζωή στην διάσταση του εδώ-και-τώρα, στην καθημερινότητα της ζωής.

Σήμερα, ωστόσο, ο ουσιαστικός στόχος της Καμπαλά είναι να επιφέρει το Άπειρο Φως και την αγιότητα (κεντουσσά – στα εβραϊκά) , ως θεωρητικές και αφηρημένες έννοιες μέχρις σήμερα, στην καθημερινότητα της ζωής του καθένα μας.Οι πρώτοι Καμπαλιστές είναι γνωστοί ως "Άνθρωποι του μόχθου". Οι προσπάθειες και ο μόχθος τους, όμως, δεν ήταν φυσικής υπόστασης. Καθ' όλη τη διάρκεια της ζωή τους κατέβαλαν μεγάλες προσπάθειες προκειμένου να βελτιώσουν το χαρακτήρα και την προσωπικότητά τους και να φτάσουν σε ψηλότερο επίπεδο συνειδητότητας και πνευματικής βίωσης της πραγματικότητας.

Στην εποχή του Μπά'αλ Σσεμ Τοβ, αυτή η αντίληψη έλαβε καινούργια σημασία. Μέσω των διδαγμάτων του, ο τρόπος με τον οποίο κανείς μπορεί να προβεί σε αυτού του είδους τη βελτίωση και "καλλιέργεια" έγινε πιο σαφής

Γνώση της Καμπαλά σημαίνει να ζει κανείς σύμφωνα με τα διδάγματα της

Η Καμπαλά παρομοιάζεται με "δέντρο της ζωής". Είναι η μελέτη της ζωής, και όπως δε μπορεί κανείς να μάθει για τη ζωή μέσα από βιβλία παρά μόνο ζώντας την, κατά παρόμοιο τρόπο, η μελέτη της Καμπαλά είναι πραγματική και αποτελεσματική μόνο όταν κανείς εφαρμόζει τα διδάγματά της στην καθημερινότητά της ζωής του. Όταν μελετά κανείς την Καμπαλά σε θεωρητικό επίπεδο είναι σαν να μελετά κανείς την "αγάπη" χωρίς ποτέ να την βιώνει σε προσωπικό επίπεδο.

Ο Ρ. Σίμχα Μπούνεμ από το Πεσσίσχα, φημισμένος δάσκαλος της Καμπαλά, ανέφερε πως κάποιος γνωστός Καμπαλιστής, εκείνη την εποχή, δε γνώριζε την Καμπαλά. Το άτομο αυτό, από την μία γνώριζε τα κείμενα τα σχετικά με την Καμπαλά, από την άλλη όμως δεν κατανοούσε τη πραγματική σημασία τους. Για να επεξηγήσει αυτό που εννοούσε έδωσε την παρακάτω μεταφορά. Αν κάποιος, για παράδειγμα, θέλει να γνωρίσει το Παρίσι, αγοράζει χάρτη της πόλη και τον μελετά σχολαστικά, μέχρις ότου να γίνει γνώριμος με όλες τις λεπτομέρειες και τους δρόμους της πόλης. Αν όμως δεν επισκεφτεί ποτέ την πόλη δεν θα μπορέσει να γνωρίσει πραγματικά το Παρίσι. Μπορεί κανείς να νιώσει τον παλμό της πόλης μόνο αν την επισκεφτεί. Κατά τον ίδιο τρόπο, καταλήγει ο Ραββίνος Μπούνεμ, για να καταλάβει κανείς τα όσα αναφέρονται στην Καμπαλά, θα πρέπει να τα βιώνει, και ο συγκεκριμένος Καμπαλιστής δεν το έκανε.

HΒελτίωση του χαρακτήρα σύμφωνα με την Καμπαλά

Ρίχνοντας μια γρήγορα ματιά στα όσα γράφουν μεγάλοι δάσκαλοι σχετικά με τη θεωρητική Καμπαλά συνειδητοποιεί γρήγορα κανείς, πως τα περισσότερα κείμενα δεν ασχολούνται καθόλου με τα θέματα που έχουν να κάνουν με την μετατροπή και την αλλαγή του χαρακτήρα του ατόμου. Παρότι τα Χασιδικά μυστικιστικά κείμενα προτρέπουν στην εφαρμογή της θεωρητικής Καμπαλά στην καθημερινή ζωή, η Καμπαλά καθεαυτή δεν ασχολείται ούτε με το άτομο ούτε με το πως μπορεί κανείς να υπερνικά την αρνητική συμπεριφορά του, αλλά περισσότερο με επεξηγήσεις που αφορούν την ουράνιες σφαίρες, τους αγγέλους, τις ψυχές, και άλλα παρόμοια θέματα.

Εντούτοις αυτό δεν σημαίνει πως η Καμπαλά δεν ενδιαφέρεται όσον αφορά τον άνθρωπο. Αντίθετα! Στην πραγματικότητα υπάρχουν αμέτρητα σχόλια, κατά μήκος των κειμένων της Καμπαλά, σχετικά με τα αρνητικά και ανάρμοστα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ατόμου, όπως για παράδειγμα, το θυμό, την τεμπελιά, την κατάθλιψη και άλλων. Βρίσκει κανείς στα κείμενα της καμπαλά σκληρή και έντονη αποδοκιμασία όσον αφορά την κατάθλιψη, τον θυμό και άλλα αρνητικά και αντιπαραγωγικά συναισθήματα. Παρόλα αυτά, η προσέγγιση της Καμπαλά στο θέμα της βελτίωσης του χαρακτήρα του ατόμου είναι εντελώς διαφορετική από τις συνήθης γνωστές μεθόδους. Δεν έχει να κάνει με τον πόλεμο, κατά μέτωπο, για την εξουδετέρωση του κακού, ούτε με την σάρωση του αρνητικού με το θετικό. Ο τρόπος προσέγγισης της Καμπαλά προτρέπει στο να βλέπει κανείς την πραγματικότητα από άλλη διάσταση.

Ο αρχικός στόχος της μυστικιστικής σκέψης είναι να φέρει τον άνθρωπο στη συνειδητοποίηση πως δεν υπάρχει τίποτε άλλο εκτός από το Άπειρο. Μελετώντας κανείς τη δομή, τους χάρτες και τα διαγράμματα που αναφέρονται στην Καμπαλά, αποφέρουν στο «ξύπνημα» του ατόμου, το κάνουν να συνειδητοποιεί πως ότι αυτό που πραγματικά υφίσταται είναι το ‘Ειν Σοφ (που σημαίνει το Άπειρο).

Διεισδύοντας κανείς στις αλήθειες της Καμπαλά, συνειδητοποιεί πως η συνήθης αντίληψη που έχει για τον κόσμο, ως μέρος ξέχωρο, και ανεξάρτητο από το δημιουργό του, δεν αποτελεί παρά ψευδαίσθηση, και στην πραγματικότητα δεν υπάρχει τίποτε άλλο εκτός από τον άπειρο φως. Με αυτήν την αντίληψη, είτε συνειδητά είτε υποσυνείδητα, μπορεί κανείς να κατανικήσει όλα τα προσωπικά αρνητικά συναισθήματα και χαρακτηριστικά του χαρακτήρα του.

Το εγώ - η ψευδής αντίληψη του εαυτού, ως πηγή όλων των αρνητικών συναισθημάτων.

Ο Ραββίνος Ελιγιάου Μπεν Μοσσέ Ντι Βίντας, Καμπαλιστής του 16^ου αιώνα, αναφέρει πως υπάρχουν τρία κύρια αρνητικά χαρακτηριστικά τα οποία θεωρούνται τα"βασικά χαρακτηριστικά" από τα οποία απορρέουν όλα τα επακόλουθα: η υπεροψία, το πείσμα και ο θυμός – όλα πηγάζουν από το εγώ. Το εγώ είναι πηγή όλων των αρνητικών στοιχείων και χαρακτηριστικών. Η δωροδοκία και η παραφθορά πηγάζουν από την λανθασμένη αντίληψη του εαυτού– το οποίο αδιάκοπα ενεργεί σύμφωνα με αυτό που πιστεύει πως θα το βοηθήσει να επιβιώσει.

Το εγώ εγείρει και ξυπνά όλα τα αρνητικά συναισθήματα. Για παράδειγμα, όταν κάποιος νιώθει θυμό, αυτό αποτελεί έκφραση της δυσαρέσκειας και εναντίωσής του. Όταν το (υπερ)εγώ νιώθει πως απειλείται, τότε αντιδρά και διαμαρτύρεται: "πως μπορεί να μου κάνει κανείς αυτό σε εμένα " και αυτό ξυπνά το θυμό. Το εγώ νιώθει διαρκώς υπό την απειλή του εκμηδενισμού. Ο θυμός αποτελεί απλά εκδήλωση της έγνοιας και των ανησυχιών του ατόμου που απορρέουν από τις υποτιθέμενες και πλασματικές ανάγκες επιβίωσής του.

Ξεπερνώντας κάποιος την ψευδή αντίληψη, που απορρέει από την μη πραγματική εκτίμηση του τι είναι απαραίτητο για την επιβίωσή του, μπορεί κανείς να υπερνικήσει τα αρνητικά συναισθήματα. Με τη μελέτη της Καμπαλά, συνειδητοποιεί κανείς πως η ψευδής αντίληψη του εγώ - του εαυτού μας, σκεπάζει την πραγματική υπόστασή μας, την υπερβατική ψυχή μας. Μελετώντας την Καμπαλά συνειδητοποιεί κανείς πως αυτό που πραγματικά υφίσταται είναι το ‘Ειν Σοφ (που σημαίνει το Άπειρο). Θα πρέπει κανείς να το νιώσει σε κοσμικό επίπεδο και παράλληλα να το κατανοήσει σε προσωπικό επίπεδο. Κατά συνέπεια, η ψευδαίσθηση που απορρέει από το συναίσθημα της ύπαρξης διαφορετικής οντότητας - του εγώ θα αρχίσει να υποχωρεί, και μαζί της θα υποχωρήσουν και τα αρνητικά συναισθήματα, έκφραση του εγωιστικού εαυτού μας.

 

Αντί να βλέπει κανείς το εγώ -τον εγωιστικό εαυτό του ως πραγματικό εχθρό που θα πρέπει να τον πολεμήσει για να τον υπερνικήσει, συνειδητοποιεί κανείς πως δεν υπάρχει τίποτε παραπάνω εκτός από το Φως, και όλα τα υπόλοιπα απλά σκεπάζουν αυτήν την αλήθεια. Αυτή είναι η προσέγγιση της Καμπαλά όσον αφορά την βελτίωση του χαρακτήρα και της προσωπικότητάς μας. Δεν ασχολείται διόλου, ούτε πολεμά τα αρνητικά στοιχεία. Πηγαίνει κατευθείαν στη πηγή όλων των προβλημάτων, το εγώ – και την υλιστική υπόσταση, αποδεικνύοντας πως, στην πραγματικότητα, αυτή υποτιθέμενη υπόσταση του εγώ δεν είναι παρά μόνο ένα καμουφλάρισμα του πραγματικού εαυτού. Συνειδητοποιώντας κανείς το παραπάνω γεγονός μπορεί πιο εύκολα να ξεπεράσει και να υπερνικήσει την αρνητικότητά του και τις αρνητικές του τάσεις.

Το στομάχι μας είναι, κατά κάποιο τρόπο, πιο έξυπνο από το μυαλό μας. Εάν του δώσουμε χαλασμένα τρόφιμα, το στομάχι μας δεν θα τα χωνέψει, αλλά θα τα επιστρέψει με τον τρόπο που τα έλαβε, απαγορεύοντας τους να μπουν στο αίμα μας. Το μυαλό μας, εντούτοις, δεν είναι τόσο έξυπνο, διότι θα δεχτεί και θα επεξεργαστεί κάθε σκέψη που θα εισέλθει σε αυτό, ανεξάρτητα από το αν είναι καλή ή κακή για εμάς.

Δεδομένης αυτής της κατάστασης, χρειάζεται να επιστρατεύσουμε κάποιες τεχνικές εγρήγορσης που θα μας βοηθήσουν να διαχωρίσουμε τις καλές και ωφέλιμες σκέψεις για τη νοητική και πνευματική μας υγεία, από τις δηλητηριώδεις και καταστροφικές.

Ένα από τα πιο κοινά λάθη μας ως ανθρώπινα όντα είναι η παραδοχή πως οι σκέψεις μας είναι ένα με τον εαυτό μας: είμαστε ό,τι σκεφτόμαστε. Οποιοδήποτε συναίσθημα νιώθουμε, δημιουργείται πρώτα στη σκέψη μας. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, οι σκέψεις μας είναι μόνο τα «ενδύματα» του μυαλού τα οποία μπορούμε να φορέσουμε ή να πετάξουμε, ανά πάσα ώρα και στιγμή.

Κάθε συναίσθημά μας δημιουργείται πρώτα στη σκέψη μας. Μερικές από τις σκέψεις μας είναι καλά κρυμμένες στο υποσυνείδητο. Άλλες βρίσκονται εκεί από την πρώιμη, παιδική ηλικία. Μερικές φορές πηγαίνουμε σε ένα συγκεκριμένο μέρος ή συναντούμε κάποιο άτομο και αισθήματα αγάπης ή μίσους, ευτυχίας ή θλίψης αναδύονται από το υποσυνείδητό μας, χωρίς να μπορούμε να εξηγήσουμε το λόγο. Σε πιο περίπλοκες καταστάσεις, είναι πιθανόν να χρειαζόμαστε τη συμβουλή κάποιου ειδικού για να μπορέσουμε να ανασκάψουμε τα κρυμμένα στρώματα σκέψεων, να τα αναγνωρίσουμε και να τα απορρίψουμε.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, ωστόσο, μια απλή άσκηση ετοιμότητας μπορεί να μας βοηθήσει να κάνουμε το διαχωρισμό των σκέψεων που δουλεύουν υπέρ μας, από αυτές που εργάζονται κατά ημών.

Όταν μια σκέψη εισβάλλει στο μυαλό μας, προτού την «καταπιούμε» και αρχίσουμε να τη «χωνεύουμε», καλό είναι να την κρατήσουμε εκεί για μια στιγμή και να την εξετάσουμε. Ας αναρωτηθούμε.

Τι προσπαθεί να μας μεταφέρει αυτή η σκέψη; Τι μήνυμα μας στέλνει; Αρνητικό ή θετικό; Είναι μια ιδέα ενθαρρυντική ή αποκαρδιωτική;

Τι μας κάνει αυτή η σκέψη να νιώθουμε – χαρά ή λύπη; Ικανοποίηση ή ζηλοφθονία; Αγάπη ή μίσος; Συμπόνια ή οργή;

Όταν μια σκέψη εισβάλλει στο μυαλό μας, είναι η ώρα να πάρουμε μια συνειδητή απόφαση: Θα επιθυμούσα να επεξεργαστώ περαιτέρω αυτό το μήνυμα και να το αναπτύξω, ή πρέπει απλά να το απορρίψω και να το διαγράψω;

χωρις κανενα σχολιο

Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ

"Δεν είναι μικρό πράγμα να κοιμάσαι, αφού για να το πετύχεις πρέπει να μείνεις ξύπνιος όλη την ημέρα".

Ζαρατούστρα (ΝΙΤΣΕ)

Τις τελεταίες δεκαετίες έχει παρατηρηθεί μια σημαντική πρόδος στην έρευνα για την κατάσταση του ύπνου και την ονειρική διαδικασία. Η πρώτη σπουδαία ανακάλυψη έγινε το 1957 από μια ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου του Σικάγο αποτελούμενη από τους Ναθαναήλ Κλέιτμαν, Ευγένιο Ασερίνσκυ και Γουίλιαμ Ντέμεν, η οποία ανακάλυψε το φαινόμενο των οφθαλμικών κινήσεων ή ύπνο REM (από τα αρχικά των αγγλικών λέξεων Rapid Eye Movements = γρήγορες κινήσεις των ματιών). Οι ερευνητές αυτοί ανακάλυψαν μια περίοδο του ύπνου όπου παρατηρούνται γρήγορες κινήσεις των ματιών, σαν αυτά να παρακολουθούν την προβολή κάποιων αθέατων εσωτερικών εικόνων. Ήταν λογικό λοιπόν να υποθέσουν ότι οι κινήσεις αυτές αποτελούσαν μια εξωτερική ένδειξη ότι το άτομο ονειρευόταν εκείνη τη στιγμή. Για να ελέγξουν πειραματικά αυτή την υπόθεση ξύπνησαν πολλές φορές αρκετά άτομα στη διάρκεια του ύπνου REM, οπότε τα περισσότερα (το 80%) περιέγραψαν με διαύγεια και σαφήνεια τα όνειρά τους. Από την άλλη μεριά τα άτομα που ξύπνησαν στη περίοδο που δεν παρατηρούνται οφθαλμικές κινήσεις (ύπνος NREM = Non REM, δηλαδή ύπνος χωρίς κινήσεις των ματιών, ή αλλιώς βραδύς ύπνος) δεν είχαν να αναφέρουν τίποτα, ή μερικές μόνο σκόρπιες και αφηρημένες σκέψεις (ποσοστό 6,9%). Παρατηρήθηκε ακόμα ότι ο ρυθμός της αναπνοής και της καρδιάς ήταν ανώμαλος και γενικά γρηγορότερος στη διάρκεια της ύπνου REM, αλλά και οι δυο εβράδυναν και γινόντουσαν πιο ρυθμικοί μετά το τέλος αυτής της περιόδου.

Το 1981 ο Ντέμεντ χρησιμοποίησε οκτώ διεθνείς μελέτες για αναμνήσεις ονείρων που πάρθηκαν μετά από αφυπνίσεις στη διάρκεια ύπνου REM (παράξενου ύπνου) και στη διάρκεια ύπνου NREM (βραδέος ύπνου). Σε ένα σύνολο 214 ανθρώπων, ανδρών και γυναικών, ο ύπνος διακόπηκε 2.240 φορές σε 885 νύχτες στη διάρκεια του ύπνου REM. Βρέθηκαν έτσι 1864 περιπτώσεις "πολύ καθαρών ονειρικών αναμνήσεων", που αντιστοιχούσαν στο 83,3% του συνόλου. Από την άλλη μεριά οι αντίστοιχες περιπτώσεις στη διάρκεια του ύπνου NREM ήταν μόνο το 14%. Το άμεσο συμπέρασμα ήταν ότι η πιο πιθανή περίοδος για την ύπαρξη ονειρικών ανανήσεων είναι η περίοδος του ύπνου REM. Γενικότερα αποδείχθηκε ότι ο ύπνος NREM προετοιμάζει κατά κάποιο τρόπο τον ερχομό του ύπνου REM, κυρίως με τη μορφή σκέψεων και στοχασμών, ενώ το όνειρο αναπτύσσεται πλήρως στη διάρκεια του ύπνου REM.

 

Επειδή τα εγκεφαλικά κύματα στη διάρκεια του ύπνου REM μοιάζουν με αυτά που παρατηρούνται κατά το αποκοίμισμα του ατόμου, η περίοδος αυτή (emerging state Ι) θεωρήθηκε τότε σα μια νέα εμφάνιση της φάσεως του αποκοιμίσματος (descending state Ι). Η σχολή του Σικάγο βρισκόταν τότε ακόμη κάτω από την επίδραση των εργασιών του Maury (ότι το όνειρο είναι μια μορφή ημιεγρήγορσης) και του Φρόυντ (ότι είναι ο φύλακας του ύπνου) και δυσκολευόταν έτσι να φαντασθεί ότι η emerging state one (ύπνος REM) είναι ένα στάδιο του βαθύ ύπνου και ακόμα περισσότερο ένα καινούργιο στάδιο. Σήμερα γνωρίζουμε ότι αυτό το στάδιο του ύπνου αποτελεί στη πραγματικότητα μια νέα φάση, την οποία οι διάφορες σχολές την ονομάζουν με διάφορα ονόματα όπως *ύπνος REM (rapid eye movement sleep), φάση των οφθαλμικών κινήσεων, παράξενος ύπνος, ονειρική κατάσταση (dreaming state ή D state)* κ.λ.π. Η φάση αυτή συνοδεύεται από μια πλήρη εξαφάνιση του μυικού τόνου (σχεδόν ολοκληρωτική παράλυση) και από άλλα χαρακτηριστικά του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Μερικές φορές πάντως μπορεί να υπάρχει ένα ανεπαίσθητο χαμόγελο ή ένας διακριτικός μορφασμός ή μια μικρή κίνηση των δακτύλων.

 

Αποδείχθηκε λοιπόν ότι η ονειρική δραστηριότητα δεν είναι μια συνεχής διαδικασία στη διάρκεια του ύπνου, αλλά εξαρτάται άμεσα από την περιοδική εμφάνιση του ύπνου REM ή παράξενου ύπνου. Από την εκτεταμένη έρευνα που έγινε σ' ολόκληρο τον κόσμο μετά την πρωταρχική αυτή ανακάλυψη, γνωρίζουμε σήμερα ότι ο κύκλος του νυκτερινού ύπνου αποτελείται από μερικά σαφώς καθορισμένα στάδια.

Καθώς αποκοιμόμαστε και αρχίζουμε να χαλαρώνουμε νιώθουμε μια αίσθηση επίπλευσης ή ανύψωσης και μπορεί να δούμε μερικές φορές διάφορες έντονες ή ακόμα ψυχεδελικές εικόνες. Η κατάσταση αυτή χαρακτηρίζεται συνήθως σαν *υπναγωγική* και μερικοί άνθρωποι μπορεί να νιώσουν τότε φόβο, ο οποίος μάλιστα μπορεί να γίνει μερικές φορές τόσο έντονος, που να τους κάνει να ξυπνήσουν.

Όταν εισέλθουμε στο πρώτο στάδιο του ύπνου το ηλεκτοεγκεφαλογράφημα του εργαστηρίου δείχνει τα ακιδωτά κύματα *άλφα* του χαλαρωμένου, αλλά ξύπνιου εγκεφάλου. Αυτά αντικαθίστανται σιγά - σιγά από τα βραδύτερα και πιο ρυθμικά κύματα *θήτα* του ελαφρού ύπνου. Το στάδιο αυτό μπορεί να διαρκέσει από μερικά δευτερόλεπτα μέχρι δέκα λεπτά. Μετά τα κύματα θήτα συνοδεύονται από εκρήξεις εγκεφαλικής δραστηριότητας, που εμφανίζονται στο ηλεκτροεγκεφαλογράφημα με τη μορφή *ατράκτων*. Τα κύματα θήτα είναι σύγχρονα με άλλα κύματα, που είναι γνωστά σαν *σύνθετα κύματα - Κ*, τα οποία παρουσιάζουν στο ηλεκτροεγκεφαλογράφημμα απότομες κλίσεις και βαθειές σχισμές. Το στάδιο αυτό αντιστοιχεί στη φάση του πραγματικού ύπνου, αν και πολλοί άνθρωποι που ξύπνησαν αυτή τη περίοδο ανέφεραν ότι σκεπτόντουσαν και μερικοί μάλιστα επέμεναν ότι δεν ήσαν καν κοιμισμένοι, αλλά ξύπνιοι και συνειδητοί.

Είκοσι περίπου λεπτά μετά την έναρξη του κύκλου του ύπνου οι άτρακτοι και τα σύνθετα κύματα - Κ αντικαθίστανται από τα μεγάλα και σχετικά αργά κύματα δέλτα. Μπαίνουμε έτσι στο στάδιο που οι ψυχολόγοι θεωρούν σαν το πραγματικό βύθισμα στην κενότητα του ύπνου. Τα άτομα που ξυπνάνε τότε αισθάνονται ζαλισμένα και αναφέρουν ότι η νοητική τους κατάσταση πλησιάζει περισσότερο προς τη σκέψη, παρά προς το ονείρεμα.

Στη συνέχεια φτάνουμε στον ύπνο REM ή το λεγόμενο "παράξενο ύπνο" ή "τρίτη κατάσταση της ύπαρξης", που διαφέρει τόσο από τον ύπνο όσο και από την εγρήγορση. Η πίεση του αίματος ανεβαίνει, ο σφυγμός γίνεται γρηγορότερος και τα εγκεφαλικά κύματα είναι παρόμοια με αυτά της εγρήγορσης. Εκτός από τη γρήγορη κίνηση των ματιών και μερικούς μικρούς σπασμούς και τινάγματα στα δάκτυλα των χεριών και των ποδιών, ολόκληρο το υπόλοιπο σώμα κυριολεκτικά *παραλύει*. Θεωρείται ότι αυτός είναι ένας φυσικός τρόπος προστασίας μας, για να μας εμποδίσει να ενεργήσουμε (ίσως βίαια) σύμφωνα με το περιεχόμενο του ονείρου μας. Μπορεί όμως αυτή η παράλυση να έχει απιλεχθεί από την εξέλιξη για να εμποδίζει τις ξαφνικές κινήσεις ενός κοιμισμένου ζώου, που θα μπορούσαν να προδώσουν την παρουσία του σε ένα περιφερόμενο αρπακτικό.

Όταν ξυπνήσουμε απότομα από τον ύπνο REM, δυσκολευόμαστε για μερικά δευτερόλεπτα να κινηθούμε. Αυτή η φάση της παραλυτικής ακινησίας φαίνεται πως ελέγχεται από νευρικά κέντρα στο πρωταρχικό στέλεχος του εγκεφάλου μας και μπορεί να εξηγήσει τις εφιαλτικές εκείνες καταστάσεις στις οποίες ανακαλύπτουμε στο όνειρό μας ότι δεν μπορούμε να κινήσουμε τα μέλη μας για να διαφύγουμε από τον επικρεμάμενο κίνδυνο.

Η πρώτη περίοδος του παράξενου ύπνου διαρκεί συνήθως γύρω στα δέκα λεπτά, μετά από τα οποία σχεδόν ξυπνάμε, πριν περάσουμε στο δεύτερο στάδιο του ύπνου. Στη συνέχεια ο κύκλος του ύπνου διαφέρει από άτομο σε άτομο. Μπορεί ο βαθύς ύπνος *δέλτα* να μην ξανασυμβεί και να κινηθούμε απλά ανάμεσα στο δεύτερο στάδιο και τον παράξενο ύπνο. Συνήθως όμως ο πλήρης κύκλος παράξενος ύπνος - βραδύς ύπνος (REM - NREM) διαρκεί γύρω στα εννενήντα λεπτά, που σημαίνει ότι έχουμε 4 -5 τέτοιους πλήρεις κύκλους ύπνου κάθε νύχτα.

Μετά από κάθε κύκλο 90 λεπτών, η διάρκεια του παράξενου ύπνου συνεχώς αυξάνεται, με αποτέλεσμα κατά τις πρώτες πρωινές ώρες αυτή να έχει φτάσει από τα δέκα μόνο λεπτά κατά την έναρξη του ύπνου στη μια περίπου ώρα κατά τις δυο τελευταίες ώρες του ύπνου. Αυτό σημαίνει ότι ονειρευόμαστε 100 περίπου λεπτά ή το 20% περίπου του χρόνου του ύπνου μας κι επομένως για πέντε περίπου συνολικά χρόνια στην διάρκεια της ζωής μας, ζώντας αυτό το διάστημα σε φανταστικούς κόσμους πάνω από 150.000 περιπέτειες .

Η διάρκεια του ονείρου φαίνεται ότι συνδέεται με το αίσθημα της ασφάλειας που νιώθει το κάθε ζώο. Τα ζώα που είναι θηράματα κοιμούνται λίγο, έχουν πολύ ελαφρό ύπνο και η ολική διάρκεια του παράξενου ύπνου δεν ξεπερνά τα 15 - 20 λεπτά το εικοσιτετράωρο. Αντίθετα τα σαρκοφάγα ζώα και η κατοικίδια γάτα, που είναι ιδιαίτερα ασφαλή, κοιμούνται πολύ και η διάρκεια του παράξενου ύπνου σε αυτά μπορεί να ξεπερνά τα 200 λεπτά την ημέρα.

Ένα από τα δυσκολότερα ερωτήματα στα οποία προσπαθεί να απαντήσει σήμερα η νευροφυσιολογία είναι η αιτία της περιοδικότητας του ονείρου. Γιατί η ονειρική μηχανή λειτουργεί μ' ένα περιοδικό και όχι μ' ένα συνεχή τρόπο; γιατί χρειάζεται να έχουμε 4 - 5 κύκλους ύπνου στη διάρκεια της νύχτας αντί για ένα και μοναδικό; Όπως αποδεικνύεται, η περίοδος του κύκλου του ύπνου είναι χαρακτηριστική για κάθε είδος και σχετίζεται με το μεταβολισμό (με το λογάριθμο του βάρους του σώματος). Στο ποντίκι είναι 10 λεπτά, στη γάτα 25 λεπτά, στον άνθρωπο 90 λεπτά και στον ελέφαντα 180 λεπτά. Παρόμοια η μέση διάρκεια κάθε ονείρου σχετίζεται επίσης με το είδος: 2 λεπτά για το ποντίκι, 6 λεπτά για τη γάτα και 20 λεπτά για τον άνθρωπο. Βλέπουμε έτσι ότι στα περισότερα είδη το όνειρο καταλαμβάνει το ένα τέταρτο περίπου της περιόδου ενός πλήρους κύκλου του ύπνου: 6/24 για τη γάτα και 20/90 για τον άνθρωπο. Έχει αποδειχθεί ότι μπορούμε να μεταβάλουμε την περίοδο του κύκλου του ύπνου και τη διάρκεια του ονείρου στα πειραματόζωα, αν μεταβάλλουμε την ενεργειακή κατάσταση του εγκεφάλου τους. Η περιοδικότητα του ονείρου φαίνεται να εξαρτάται από τη μεταβολή της θερμοκρασίας και της οξυγόνωσης του εγκεφάλου. Το όνειρο δηλαδή απαιτεί μια μεγάλη δαπάνη ενέργειας (αύξηση της κατανάλωσης της γλυκόζης και πιθανώς αύξηση της κατανάλωσης οξυγόνου)..

Μια από τις λειτουργίες του ύπνου είναι να προετοιμάσει τις βασικές εκείνες συνθήκες που είναι απαραίτητες για την εμφάνιση του ονείρου: δηλαδή τη μείωση της κεντρικής θερμοκρασίας, την ελάττωση της κατανάλωσης οξυγόνου και τη δημιουργία ενεργειακών αποθεμάτων με τη μορφή γλυκογόνου, που αποθηκεύεται στα κύτταρα της γλοίας. Μόνον και μόνον όταν έχουν επιτευχθεί ικανοποιητικά ενεργειακά αποθέματα, έρχεται το όνειρο να καταναλώσει αυτά τα αποθέματα. Φαίνεται ότι η ονειρική κατάσταση χρειάζεται πολύ περισσότερη ενέργεια από την εγρήγορση. Αυτός είναι ο λόγος που οι παρεμβάσεις που αυξάνουν την ενεργειακή ζήτηση του εγκεφάλου (υπερθερμία, πυρεττός) ή μειώνουν την ενεργειακή προσφορά του (υποξυγόνωση, ισχαιμία) εμποδίζουν την εμφάνιση του ονείρου, αλλά μπορούν να αυξήσουν την εγρήγορση ή τον ύπνο. Η ανάγκη της ανανέωσης των ενεργειακών αποθεμάτων στη διάρκεια του ύπνου NREM (βραδέος ύπνου) μας δίνει μια εξήγηση γιατί η ονειρική κατάσταση πρέπει να λειτουργεί περιοδικά.