Το Ψυχρό Διάβασμα

Το Ψυχρό Διάβασμα αναφέρεται σε ένα σύνολο τεχνικών, που χρησιμοποιούνται από επαγγελματίες χειραγωγούς, για να κάνουν ένα υποκείμενο να συμπεριφερθεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο ή να νομίσει ότι ο χειραγωγός έχει κάποια ειδική ικανότητα που του επιτρέπει να μαθαίνει "μυστηριωδώς" διάφορα πράγματα για το υποκείμενο. Το ψυχρό διάβασμα ξεπερνά τα συνηθισμένα εργαλεία τις χειραγώγησης : την υποβολή και την κολακεία. Στο ψυχρό διάβασμα, πωλητές, υπνωτιστές, διαφημιστές, θεραπευτές πίστης, απατεώνες και κάποιοι απλοί θεραπευτές στηρίζονται στην κλίση του υποκειμένου να βρίσκει περισσότερο νόημα σε μια κατάσταση, απ' ότι πραγματικά υπάρχει. Η επιθυμίας μας να βγάζουμε νόημα από τις εμπειρίες μας, μας έχει οδηγήσει σε πολλές θαυμαστές ανακαλύψεις, αλλά έχει οδηγήσει και μερικούς από μας σε αρκετές απερισκεψίες. Ο χειραγωγός ξέρει ότι ο στόχος του έχει την τάση να προσπαθεί να βγάζει νόημα απ' οτιδήποτε του λένε, ασχέτως πόσο απίθανο και τραβηγμένο είναι αυτό. Ξέρει επίσης ότι οι άνθρωποι είναι γενικά εγωκεντρικοί, ότι τείνουμε να έχουμε μη-ρεαλιστικές απόψεις για τους εαυτούς μας και ότι γενικά αποδεχόμαστε ισχυρισμούς για το άτομο μας, όχι με βάση το πως πραγματικά είμαστε ή πως πραγματικά πιστεύουμε ότι είμαστε, αλλά με βάση το πως θα θέλαμε να είμαστε ή το πως θα έπρεπε να είμαστε. Επίσης ξέρει ότι μέσα από τους πολλούς ισχυρισμούς που κάνει για το άτομο σας και τους απορρίπτετε σαν λανθασμένους, θα κάνει έναν ο οποίος θα σας βρίσκει σύμφωνο· και ξέρει ότι θα θυμόσαστε αυτόν τον επιτυχή ισχυρισμό και θα ξεχάσετε τους άλλους μη-επιτυχείς.



Συνεπώς, ένας καλός χειραγωγός μπορεί να παράσχει ένα "διάβασμα" κάποιου εντελώς αγνώστου, που θα κάνει τον άγνωστο να νομίσει ότι ο χειραγωγός κατέχει κάποια ειδική δύναμη. Για παράδειγμα, ο Bertram Forer δεν σας έχει γνωρίσει ποτέ, όμως σας προσφέρει το παρακάτω ψυχρό διάβασμα σας :



Κάποιες από τις προσδοκίες σας τείνουν να είναι πολύ ουτοπικές. Κάποιες

στιγμές είστε εξωστρεφής, καταδεκτικός, κοινωνικός, ενώ κάποιες άλλες

είστε εσωστρεφής, επιφυλακτικός και μαζεμένος. Έχετε καταλάβει ότι

δεν είναι συνετό να είστε πολύ ειλικρινής όταν αποκαλύπτετε τον εαυτό

σας σε άλλους. Καμαρώνετε γιατί είστε σκεπτόμενο άτομο και δεν δέχεστε

τα λεγόμενα των άλλων χωρίς ικανοποιητικές αποδείξεις. Προτιμάτε να

έχετε μια κάποια αλλαγή και ποικιλία και δυσανασχετείτε όταν περιορίζεστε

από φραγμούς και αμφιβολίες. Κατά καιρούς έχετε σοβαρές αμφιβολίες για

το αν έχετε πάρει τις σωστές αποφάσεις ή αν έχετε κάνει το σωστό πράγμα.

Πειθαρχημένος και ελεγχόμενος εξωτερικά, εσωτερικά όμως έχετε την τάση

ν' ανησυχείτε και να είστε ανασφαλής.



Η σεξουαλική σας συμπεριφορά σας έχει παρουσιάσει κάποια προβλήματα.

Αν και έχετε κάποιες αδυναμίες χαρακτήρα, γενικά μπορείτε να τις αναπληρώνετε.

Έχετε ένα μεγάλο ποσοστό αχρησιμοποίητου δυναμικού που δεν το έχετε

χρησιμοποιήσει υπέρ σας. Έχετε μια τάση να είστε κριτικοί με τον εαυτό

σας. Έχετε μια ισχυρή ανάγκη να αρέσετε στους άλλους ανθρώπους και να

σας θαυμάζουν.



Εδώ είναι και ένα άλλο διάβασμα.



Άνθρωποι που είναι κοντά σας, σας έχουν χρησιμοποιήσει. Η βασική σας

εντιμότητα σας παρουσιάζει προβλήματα. Πολλές ευκαιρίες που σας είχαν

προταθεί στο παρελθόν, τις είχατε απορρίψει επειδή δεν θέλατε να εκμεταλλευτείτε

άλλους. Σας αρέσει να διαβάζετε βιβλία και άρθρα για να καλλιεργήσετε το

μυαλό σας. Βασικά, αν δεν είστε ήδη σε κάποια δουλειά που παρέχει υπηρεσίες

σε ανθρώπους, θα έπρεπε να είστε. Έχετε μια ατελείωτη ικανότητα να

καταλαβαίνετε τα προβλήματα των άλλων και να συμπάσχετε. Αλλά είστε

σκληροί όταν σας παρουσιάζεται ξεροκεφαλιά ή και βλακεία. Οι υπηρεσίες

επιβολής του νόμου είναι ένα άλλο πεδίο που καταλαβαίνετε αρκετά. Η αίσθηση

δικαίου που έχετε είναι αρκετά ισχυρή.



Το τελευταίο ήταν από τον αστρολόγο Sidney Omar. Ούτε αυτός σας έχει συναντήσει και όμως ξέρει τόσα πολλά για σας ( Flim-Flam! , 61). Το πρώτο απόσπασμα το είχε πάρει ο Forer από ένα περιοδικό αστρολογίας που πουλιόταν στα περίπτερα.



Η επιλεκτικότητα του ανθρώπινου μυαλού δεν σταματάει ποτέ. Διαλέγουμε ποιά δεδομένα θα θυμόμαστε και σε ποια θα δώσουμε σημασία. Ως ένα βαθμό, το κάνουμε αυτό γι'αυτό που πιστεύουμε ή θέλουμε να πιστέψουμε. Ως ένα άλλο βαθμό, το κάνουμε για να βγάλουμε κάποιο νόημα από τις εμπειρίες μας. Δεν χειραγωγούμαστε απλά επειδή είμαστε ευκολόπιστοι ή υποβόλιμοι, ή γιατί τα σημάδια και τα σύμβολα του χειραγωγού είναι αόριστα ή ασαφή. Ακόμα και όταν τα σημάδια είναι καθαρά και εμείς είμαστε σκεπτικοί, ακόμα και τότε μπορεί να χειραγωγηθούμε. Και πραγματικά, μπορεί να είναι τα εξαιρετικά ευφυή άτομα που έχουν περισσότερες πιθανότητες να χειραγωγηθούν όταν η γλώσσα είναι καθαρή και σκέφτονται λογικά. Για να κάνετε το συσχετισμό που θέλει ο χειραγωγός να κάνετε, πρέπει να σκέφτεστε λογικά.



Δεν γίνονται όλα τα ψυχρά διαβάσματα από κακόβουλους χειραγωγούς. Κάποια γίνονται από αστρολόγους, γραφολόγους, αυτούς που διαβάζουν τα ταρώ, και από ψυχικούς που πραγματικά πιστεύουν ότι έχουν παραφυσικές δυνάμεις. Εντυπωσιάζονται από τις σωστές προβλέψεις ή "ενοράσεις" τους, όσο και οι πελάτες τους. Πρέπει να θυμόμαστε όμως ότι όπως και οι επιστήμονες μπορεί να κάνουν λάθος στις προβλέψεις τους, έτσι και οι ψευδοεπιστήμονες και οι απατεώνες μπορεί μερικές φορές να κάνουν σωστές.



Φαίνεται να υπάρχουν τρεις κοινοί παράγοντες σε τέτοιου είδους διαβάσματα. Ο πρώτος περιλαμβάνει το ψάρεμα για λεπτομέρειες. Το μέντιουμ λέει κάτι που είναι ασαφές και υπαινικτικό όπως "Λαμβάνω ένα έντονο συναίσθημα για τον Ιανουάριο". Αν το υποκείμενο αντιδράσει θετικά ή αρνητικά τότε η επόμενη κίνηση του μέντιουμ είναι να "παίξει" με την αντίδραση. Για παράδειγμα, αν το υποκείμενο πει "Γεννήθηκα τον Ιανουάριο" ή "Η μητέρα μου πέθανε τον Ιανουάριο", τότε η απάντηση του μέντιουμ θα είναι κάπως έτσι, "Ναι, το βλέπω καθαρά τώρα". Οτιδήποτε δηλαδή για να ενισχύσει την άποψη ότι ήταν πιο "μέσα στο στόχο" απ' ότι πραγματικά ήταν. Αν το υποκείμενο απαντήσει αρνητικά, π.χ. "Δεν μπορώ να σκεφτώ τίποτα ιδιαίτερο για τον Ιανουάριο", το μέντιουμ μπορεί να ανταπαντήσει "Ναι, το βλέπω. Έχεις απωθήσει μια μνήμη για τον Ιανουάριο. Δεν θέλεις να σου τη θυμίζουν. Κάτι επίπονο είναι με τον Ιανουάριο. Ναι, το νιώθω. Είναι κάτω στη μέση [ψάρεμα]...α, τώρα είναι στην καρδιά [ψάρεμα]...μμμ, φαίνεται να υπάρχει ένας αιχμηρός πόνος στο κεφάλι [ψάρεμα]...ή στο λαιμό [ψάρεμα]." Αν το υποκείμενο δεν αντιδράσει καθόλου, τότε το μέντιουμ μπορεί να αποχωρήσει, έχοντας εμφυτεύσει στο μυαλό όλων την ιδέα ότι "είδε" πραγματικά κάτι αλλά το υποκείμενο το έχει απωθήσει και γι'αυτό δεν αντιδρούσε αλλά και μπλόκαρε το μέντιουμ απ' το να δει βαθύτερα. Αν το υποκείμενο αντιδράσει θετικά, το μέντιουμ συνεχίζει με ένα "Ναι, ναι, το βλέπω καθαρά τώρα. Ναι, το αίσθημα στην καρδία γίνεται πιο δυνατό".



Το ψάρεμα είναι μια πραγματική τέχνη και ένα σοβαρός πνευματιστής κουβαλάει μια ποικιλία δολωμάτων στο μυαλό του. Για παράδειγμα, ο επαγγελματίας πνευματιστής και συγγραφέας ενός από τα καλύτερα βιβλία πάνω στο ψυχρό διάβασμα, Ian Rowland (2002), λέει ότι θυμάται από μνήμης πράγματα όπως τα πιο κοινά αντρικά και γυναικεία ονόματα και μια λίστα αντικειμένων που είναι πιο πιθανό να βρίσκονται μέσα σ'ένα σπίτι, όπως ένα παλιό ημερολόγιο, ένα άλμπουμ φωτογραφιών, άρθρα εφημερίδων κλπ. Ο Rowland δουλεύει επίσης πάνω σε κάποια θέματα που είναι πιο πιθανό να ανταποκρίνονται στα άτομα που ψάχνουν συμβουλές από μέντιουμ : αγάπη, λεφτά, καριέρα, υγεία και ταξίδια. Μιας και το ψυχρό διάβασμα μπορεί να συμβεί σε πολλές περιστάσεις, υπάρχουν αρκετές τακτικές που καλύπτει ο Rowland. Αλλά ασχέτως αν κάποιος δουλεύει πάνω σε αστρολογία, γραφολογία, χειρομαντεία, ψυχομετρία, ή σε κάρτες Ταρώ, ή απλά διαυλίζει μηνύματα από τους νεκρούς όπως ο James Van Praagh, υπάρχουν συγκεκριμένες τεχνικές που μπορεί να χρησιμοποιήσει κάποιος για να εντυπωσιάσει τους πελάτες τους με την ικανότητα του να γνωρίζει πράγματα που φαίνεται να χρειάζονται παραφυσικές ικανότητες για να τα γνωρίζει.



Ένα άλλο χαρακτηριστικό αυτών των διαβασμάτων είναι ότι πολλοί ισχυρισμοί τίθενται ή σε ασαφή μορφή ("Πιάνω μια ζεστή αίσθηση στην περιοχή του αφαλού") ή σε μορφή ερώτησης ("Αισθάνομαι ότι έχεις δυνατά αισθήματα για κάποιον που βρίσκεται μέσα σ'αυτή την αίθουσα, σωστά;"). Οι περισσότεροι ακριβείς ισχυρισμοί παρέχονται από το ίδιο το υποκείμενο.



Κάποιοι ειδικοί πάνω στο ψυχρό διάβασμα τονίζουν τη σπουδαιότητα του να δίνουμε προσοχή στη γλώσσα του σώματος του πελάτη όπως και σε πράγματα όπως το χρώμα του φορέματος της.



Αυτός που κάνει το διάβασμα, αρχίζει με γενικολογίες που ισχύουν για

ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Δίνει αρκετή προσοχή στις αντιδράσεις:

λέξεις, γλώσσα του σώματος, χρώμα δέρματος, πρότυπα αναπνοής, συστολή

ή διαστολή της κόρης των ματιών, και διάφορα άλλα. Το υποκείμενο του

διαβάσματος συνήθως διαβιβάζει σημαντικές πληροφορίες: μερικές φορές

με λέξεις, άλλες φορές με τις αντιδράσεις του σώματος κατά τη διάρκεια

του διαβάσματος.



Μέσω της παρατήρησης, αυτός που κάνει την ανάγνωση θα ανατροφοδοτήσει

το υποκείμενο με αυτό που θέλει εκείνο να ακούσει. Αυτή είναι η ακατανίκητη

αρχή που πρέπει να ακολουθούν οι μυστικιστές: Πείτε τους αυτό που θέλουν

να ακούσουν. Αυτό θα τους κάνει να ξαναέρχονται θέλοντας κι' άλλο (Steiner 1989: 21) .



Τέλος, οι περιπτώσεις όπου το μέντιουμ έχει μαντέψει λάθος για το υποκείμενο, θα ξεχαστούν από το υποκείμενο και το κοινό. Αυτό που θα θυμούνται είναι οι φαινομενικές επιτυχίες, δίνοντας την τελική εντύπωση του "ω, πως αλλιώς μπορεί να ξέρει αυτά τα πράγματα εκτός αν έχει ψυχικές ικανότητες ;". Αυτό το ίδιο φαινόμενο της αποσιώπησης των αντίθετων δεδομένων και της επιλεκτικής κρίσης, είναι τόσο κυρίαρχο σε κάθε μορφή ψυχικής επίδειξης που φαίνεται να συνδέεται με την παλιά ψυχολογική αρχή : ο άνθρωπος βλέπει αυτά που θέλει να δει και αγνοεί όλα τ' άλλα.