Η ΙΔΕΑ ΤΟΥ ΣΠΗΛΑΙΟΥ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ

''Φαντάσου την ανθρώπινη φύση να μοιάζει με ανθρώπους που κατοικούν σε μια υπόγεια σπήλια , που έχει ανοιχτή μακριά προς το φως την είσοδο της. Και μέσα σ' αυτό είναι άνθρωποι από παιδιά αλυσοδεμένοι ώστε να βλέπουν πάντα μπροστά , μη μπορώντας να στρίψουν το κεφάλι τους εξαιτίας των δεσμών . Και ένα φως καίει από πάνω τους και μακριά προς τα πίσω τους. Κι ανάμεσα στο φως και τους αλυσοδεμένους περνά ένας δρόμος, που τον χωρίζει από αυτούς ένας τοίχος.

Φαντάσου λοιπόν ανθρώπους να περνούν από τον δρόμο κρατώντας πίσω από τον τοίχο λογής σκεύη, αγάλματα, πέτρινα και ξύλινα ζώα και κάθε είδους επεξεργασμένα πλάσματα. Νομίζεις λοιπόν πως οι αλυσοδεμένοι θα έχουν δει τίποτα άλλο στη ζωή τους εκτός από τις σκιές των αγαλμάτων που πέφτουν στο εσωτερικό της σπηλιάς, απέναντι τους αφού έχουν τα κεφάλια τους ακίνητα. Τις σκιές όμως των ανθρώπων που τα κρατούν δεν τις βλέπουν . Και αν μιλούσαν μεταξύ τους οι άνθρωποι δεν θα νόμιζαν ότι αυτά που βλέπουν είναι τα αληθινά όντα.

Κι αν ερχοταν κανένας απόηχος από εκείνους που διαβαίνουν κρατώντας τα αγάλματα θα νόμιζαν ότι είναι οι σκιές που μιλούν και ότι η αλήθεια δεν είναι παρά αυτές οι σκιές. Τι νομίζεις ότι αυτός θα έλεγε, αν κάποιος που έζησε στο φως του έλεγε, ότι τότε έβλεπε ανοησίες και φαντάσματα ενώ τώρα είναι στραμμένος περισσότερο προς τα όντα και γι αύτο βλέπει πιο σωστά  και έτσι δείχνοντας του κάθε πράγμα τον ανάγκαζε να του πει τι είναι,  οπωσδήποτε θα απορούσε και θα νόμιζε ότι τα αληθινά ήταν αυτά που έβλεπε, παρά αυτά που του έδειχνε τώρα. Κι αν τον ανάγκαζε κάνεις να στραφεί προς το φως θα πονούσαν τα μάτια του και θα προσπαθούσε να αποτρέψει το βλέμμα του γυρίζοντας προς εκείνα που είναι σε θέση να βλέπει, νομίζοντας ότι οι σκιές είναι πιο καθαρές από τα αγάλματα Και αν τραβήξει κανείς τον δεσμώτη από εκεί με την βία μες' από τον τραχύ και ανηφορικό δρόμο και δεν τον αφήσει πριν τον σύρει έως το φως του ήλιου δεν θα πονά και δεν θα αγανακτεί που τον σέρνουν. Κι αν φτάσει στο φως έχοντας τα μάτια του γεμάτα λάμψη δεν θα μπορεί να δει ούτε ένα από τα αληθινά πράγματα. Χρειάζεται λοιπόν να συνηθίσει το φως ο δεσμώτης αυτός αν πρόκειται να δει τα πάνω πράγματα . Και πρώτα θα έβλεπε πιο εύκολα τις σκιές ,ύστερα τα είδωλα των πραγμάτων και των ανθρώπων που καθρεπτίζονται μες τα νερά και ύστερα τα ιδία τα πράγματα και τους ιδίους τους ανθρώπους και τα ζώα.  Από όσα είναι στον ουρανό πιο εύκολα θα μπορούσε να ατενίσει κατά την νύχτα κοιτάζοντας προς το φως της σελήνης και των άστρων παρά τον ήλιο την ημέρα και το φως του ήλιου. Και τελευταία πιστεύω θα μπορούσε να δει τον ίδιο τον ήλιο. Τότε θα κατανοούσε ότι είναι ο ήλιος αυτός που δημιουργεί τους χρόνους και εποπτεύει τα πάντα όσα είναι στο κόσμο τον ορατών πραγμάτων και ότι αυτός κατά κάποιο τρόπο είναι ο έτος όλων. Κι αν θυμηθεί την πρώτη του κατοικία ο άνθρωπος αυτός και αναλογιστεί τη γνώση των συνδεσμωτών του δεν νομίζεις ότι αυτός θα καλοτύχιζε τον εαυτό του για την απολύτρωση του και θα αισθανόταν οίκτο για τους άλλους . Κι αν πάλι αυτός κατέβει και καθίσει όπως πριν στο κάθισμα, δεν θα γέμιζαν τα μάτια του σκοτάδι φτάνοντας ξαφνικά από τον ήλιο. Και δεν θα προκαλούσε το γέλιο στους άλλους που θα έλεγαν αυτόν ότι ανέβηκε πάνω και κατέστρεψε τα μάτια του και ότι δεν αξίζει τον κόπο να ανέβει κάνεις πάνω. Κι αν επιχειρούσε κάνεις να τους λύσει τα δεσμά τους και να τους ανεβάσει στο φως , αν μπορούσαν με οποιοδήποτε τρόπο να τον πιάσουν με τα χεριά τους και να τον σκοτώσουν; ΔΕΝ ΘΑ ΤΟΝ ΣΚΟΤΩΝΑΝ; '' ΠΛΑΤΩΝ Ζ κεφαλαιο